ประวัติศาสตร์คือการคลี่คลายอารยธรรม

จีนเล่าเรื่องราวการค้นพบ หรือประดิษฐ์สิ่งต่างๆ เอาไว้ในข้อมูลประวัติศาสตร์ นิทานปรัมปรา ตำนาน และเรื่องเล่าต่างๆ มากมาย บางเรื่องเล่าฟังดูเหลือเชื่อ แต่พอสืบค้นลงไป ในตำนานเรื่องเล่าราวเทพนิยายนั้นกลับสามารถเชื่อมโยงสิ่งที่เป็นหลักฐานทางโบราณคดี กระทั่งหลายเรื่องมีวัตถุโบราณยืนยัน

เริ่มแรกอย่างเรื่อง “ไคเภ็ก” การก่อกำเนิดของโลกและมนุษย์นั้นดูเหลือเชื่อ เป็นเพียงจินตนาการเชิงนิทาน แต่พอเล่ามาถึงเรื่องต้าอวี่ทดน้ำ (大禹治水) เพื่อแก้ปัญหาอุทกภัย เริ่มเห็นโครงสร้างความคิดที่ไม่ใช่จินตนาการอีกแล้ว

ในเอกสารบันทึกนับย้อนเวลาไปที่ 2550 ปีก่อนคริสตกาล เป็นเวลาเริ่มต้นของประวัติศาสตร์จีน ต้าอวี่อยู่ในยุค 2140 ปีก่อนคริสตศักราช ไม่น่าเชื่อว่าเมื่อเกือบ 5000 ปีที่แล้ว สมองของมนุษย์แถบที่เราอยู่นี้จะคิดอะไรได้อย่างเป็นระบบ รู้จักวางระบบชลประทาน แก้ปัญหาน้ำท่วม

ย้อนเวลาไปก่อนต้าอวี่ มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับเสินหนงทดลองกินสมุนไพร (神农尝百草) นั่นคือตำนานวิทยาการด้านการแพทย์สมุนไพร

นอกจากแพทย์แผนจีนจะใช้สมุนไพร ยังใช้วิธีฝังเข็มรักษาโรคด้วย มีหลักฐานเข็มที่ทำจากกระดูกเก่าแก่มากถูกค้นพบ ตำราการแพทย์จีนสืบย้อนไปได้ไกลมาก เรื่องการฝังเข็มเป็นที่ยอมรับในด้านผลการรักษาแต่ยังหาวิธีอธิบายด้วยวิทยาศาสตร์สมัยปัจจุบันให้กระจ่างชัดยังไม่ได้ทั้งหมด

วิทยาการด้านการแพทย์ของจีนกว้างใหญ่มาก หลักการแพทย์จีนเริ่มต้นทฤษฎีคนละอย่างกับการแพทย์ตะวันตก มีบางเรื่องอธิบายได้อย่างพ้องกัน แต่บางเรื่องก็ไม่สามารถอธิบายแบบการแพทย์แผนตะวันตกได้ บางเรื่องของความคิดการแพทย์แผนจีนใกล้กับความคิดของอินเดียโบราณ อย่างเช่นเรื่อง ชี่ (气) กับเรื่อง ปราณ เวลาเอาแนวคิดข้ามทฤษฎีกันมาอธิบายอีกอย่างหนึ่งที่รากทฤษฎีต่างกันอย่างสุดขั้ว หลายครั้งก็ชวนเวทนา เหมือนที่ใช้ทัศนะการแพทย์แผนตะวันตกวิเคราะห์สารอาหารของตัวยาสมุนไพรจีนบางอย่าง

วิทยาการโบราณของจีนมีกว้างมาก และความที่จีนมีระบบจดบันทึกสิ่งต่างๆ สืบค้นไปได้ไกล ความรู้มากมายจึงสามารถสืบเนื่องมา

ตัวอักษรจีนนั้นเก่าแก่มาก อ้างกันว่าตัวอักษรจีนยุคแรก คืออักษรบนกระดูกและกระดอง (甲骨文) จากการพิสูจน์ชิ้นกระดูกและกระดองที่มีตัวอักษรจารึกไว้ พบว่ามีอายุถึง 2,000 ปี

ตำนานเล่าว่า ชางเจี๋ย 仓颉 เป็นผู้คิดตัวอักษรขึ้นมา อักษรบนกระดองและกระดูกสัตว์จะคลี่คลายตัวมาจากตัวหนังสืออย่างไร เรื่องนี้มีคนสนใจศึกษาวิจัยอย่างจริงจัง

ความที่จีนมีระบบการจดบันทึก มีภาษาที่จะใช้จดบันทึก ร่องรอยหลักฐานจึงมีมากมาย และการจดบันทึกมากๆ นี้เองก็ทำให้จีนมีตำแหน่งไท่สื่อ (太史)ทำหน้าที่เขียนเรื่องราวด้านประวัติศาสตร์ ซือ หม่า เชียน (司马迁) ผู้เขียนบันทึกประวัติศาสตร์  “สื่อจี้” (史记) ทำหน้าที่ในตำแหน่งนั้น

ซือหม่าเชียนมีชีวิตอยู่ในช่วง145 b.c. - 86 b.c. ผลงานของซือหม่าเชียนตกทอดจนมาถึงวันนี้ คิดคำนวณเวลาแล้วจะพบว่า เมื่อกว่า 2,200 ปีมาแล้ว ที่จีนให้ความสำคัญกับการจดบันทึกอย่างเป็นทางการ การมีเอกสารโบราณตกทอดมาเช่นนี้เป็นข้อมูลสำคัญ นอกจากเรื่องเนื้อหาสาระที่บันทึกไว้แล้ว ยังทำให้มองเห็นถึงโครงสร้างทางภาษา รูปแบบตัวอักษรจีน และทำให้รู้ว่าระบบการจัดเก็บข้อมูลของจีนนั้นพัฒนาไปไกลมาก ชนิดที่เป็นโครงสร้างห้องสมุดที่มีการจัดเก็บเอกสารเป็นหมวดหมู่

อารยธรรมมนุษย์มิได้เกิดขึ้นลอยๆ ทุกสิ่งมีที่มาที่ไป การมีร่องรอยหลักฐานให้สืบค้น ช่วยให้มนุษย์มองปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นได้อย่างเป็นเหตุเป็นผลขึ้น และแน่นอนว่า สิ่งที่เกิดขึ้นนั้นก่อตัวมาจากสมาชิกของสังคมทุกระดับ การมีบันทึกที่กว้างขวาง หลากหลาย ทำให้มองเห็นรายละเอียดที่ซับซ้อนของสิ่งที่เกิดขึ้น

การที่จีนสืบทอดตัวอักษรของตนเองและคลี่คลายตัวมาอย่างต่อเนื่อง ทำให้สิ่งที่จดบันทึกไว้ไม่ได้กลายเป็นสิ่งลึกลับที่คนยุคต่อๆ มาจะทำความเข้าใจไม่ได้

และทำให้เรามองเห็นได้ว่า ประวัติศาสตร์ก็คือบันทึกการเคลื่อนไปของอารยธรรมที่หลากหลายซับซ้อน มิใช่เป็นแต่เพียงเรื่องราวของนักรบหรือวีรบุรุษเพียงเท่านั้น

 เรืองรอง  รุ่งรัศมี

30/7/2012

พิมพ์ครั้งแรกในคอลัมน์ “Dragon Square” นิตยสาร Mix เดือนสิงหาคม 2012